Wczesna specjalizacja sportowa – pozytywny trend?

W ciągu kilku ostatnich lat moda na bycie aktywnym fizycznie stała się bardzo powszechna. Można to zauważyć na ulicach miast, w siłowniach czy na osiedlowych boiskach. Oferty klubów stają się coraz bardziej rozbudowane, również w zakresie sportu dzieci i młodzieży. W naszym skomputeryzowanym społeczeństwie jest to bardzo pozytywny trend. Jednak, jak w każdej dziedzinie życia, i tutaj musimy zachować zdrowy rozsądek.

W wielu sportach coraz popularniejsze staje się organizowanie treningów dla dzieci w wieku przedszkolnym. Wśród rodziców i trenerów panuje przekonanie, że jest to niezbędne dla osiągnięcia klasy mistrzowskiej w danej dyscyplinie. Jednak ze względu na stale rosnącą ilość kontuzji w sporcie juniorskim, sprawie postanowili przyjrzeć się naukowcy. Ich doniesienia stawiają pod dużym znakiem zapytania zasadność wczesnej specjalizacji sportowej dzieci.

Mianem specjalizacji sportowej określa się intensywny trening sportowy w cyklu rocznym, w jednej dyscyplinie z wykluczeniem pozostałych. Oczywiście, pewien stopień specjalizacji jest niezbędny do osiągnięcia mistrzostwa sportowego, jednak podejmowanie takiego treningu przed okresem dojrzewania może być szkodliwe. Według amerykańskich stowarzyszeń pediatrycznych i sportowych, ze względu na naturalny rozwój fizyczny, psychiczny oraz kognitywny dzieci, nie jest wskazane, by uczestniczyły one w zorganizowanym sporcie zespołowym poniżej szóstego roku życia.

Dotychczasowe badania wskazują na silną korelację pomiędzy wczesną specjalizacją a występowaniem kontuzji sportowych, trudnościami w kontakcie z rówieśnikami oraz problemami psychologicznymi. Niestety, często sposób, w jaki zorganizowany jest sport dzieci oraz ambicje rodziców i trenerów prowadzi do zbyt dużego obciążenia fizycznego oraz ciągłego stresu, uniemożliwiając dzieciom prawidłowy rozwój.

Dzieci objęte wczesną specjalizacją sportową, w porównaniu do dzieci uprawiających różne sporty, zdecydowanie częściej cierpią z powodu urazów przeciążeniowych. Trzynastolatkowie doświadczają schorzeń, które do tej pory dotyczyły zwykle dorosłych ultramaratończyków. Braki ogólnorozwojowe spowodowane jednostronnym treningiem są najmocniej zauważalne w okresie skoku wzrostowego. Jest to czas obniżonej gibkości, koordynacji i równowagi, co zwiększa ryzyko kontuzji, ale też obniża poziom sportowy. Jeśli dodamy do tego zwiększającą się presję wyniku, nie może dziwić fakt, że 70-80% nastolatków rezygnuje w tym okresie całkowicie z uprawiania sportu.

Wczesna specjalizacja sportowa ma z założenia prowadzić do lepszego poziomu sportowego w wieku seniorskim. Jednak dla większości sportów nie ma dowodów, że intensywny trening i specjalizacja przed okresem dojrzewania jest niezbędna do osiągnięcia klasy mistrzowskiej. Wręcz przeciwnie! Badania dowodzą, że osoby, które osiągnęły najwyższy poziom w danej dyscyplinie zaczynały specjalizację w późniejszym wieku lub uprawiały wcześniej inny sport (w porównaniu do osób spoza elity sportowej).

W świetle tych doniesień, należy sobie zadać pytanie: co zrobić, by dać naszym dzieciom szansę na długotrwałą i pełną sukcesów karierę sportową oraz wszechstronny rozwój?

Przede wszystkim nie można dać się zwariować presji wywieranej przez otoczenie. Nie zapominajmy, że głównym celem “treningu” dzieci powinna być dobra zabawa i ogólny rozwój fizyczny i psychiczny. Młodzi zawodnicy nie dbają o wynik czy długoterminowe cele, tak długo, jak długo nie wyczują takich oczekiwań ze strony dorosłych. Jakakolwiek presja odbiera radość z aktywności, dając w zamian stres i rozdrażnienie.

Najlepszą drogą jest zatem dostarczanie dziecku jak najbardziej różnorodnych doświadczeń ruchowych, zarówno w formie zorganizowanej, jak i niezorganizowanej. Jak największa liczba gier, zabaw i sportów bez nakładania jakiejkolwiek presji co do kontynuacji czy wyniku będzie sprzyjała wszechstronnemu rozwojowi fizycznemu jak i psychicznemu. Jest to doskonały fundament zarówno dla przyszłej kariery sportowej, jak również dla prowadzenia aktywnego, satysfakcjonującego życia.

Zobacz: Dzieci i młodzież

1. Franzen J, Pion J, et. al.  Differences in physical fitness and gross motor coordination in boys aged 6-12 years specializing in one versus sampling more than one sport.  Journal of Sports Sciences, DOI:10.1080/02640414.2011.642808 (available online ahead of print: 03 Jan 2012).

2. Jayanthi N, Pinkham C, Dugas L, Patrick B, LaBella C.  Sports Specialization in Young Athletes: Evidence-Based Recommendations. Sports Health: A Multidisciplinary Approach 2012;20(10). DOI: 10.1177/1941738112464626 (published October 25, 2012 ahead of print). 

3. Mostafavifar AM, Best TM, Myer GD. Early sport specialisation, does it lead to long term problems? Br J Sports Med. 2013;47:1060-1061. 

4. Sagas M. What does the science say about athletic development in children. Research Brief, University of Florida Sport Policy & Research Collaborative for the Aspen Institute Sports & Society Program’s Project Play. September 13, 2013 (accessed at http://www.aspeninstitute.org/sites/default/files/content/docs/events/At…).